Powiat wolsztyński - wiadomości ogólne

 
   

Położenie

La

Zasoby wodne

Fauna

Dane statystyczne

Plan zagospodarowanie przestrzennego dla gminy Wolsztyn - ochrona środowiska naturalnego

Ważniejsze nagrody za prowadzone inwestycje proekologiczne zdobyte przez gminę Wolsztyn

 

 
 



Położenie
          Miasto i gmina Wolsztyn usytuowane są na wschodnim krańcu Pojezierza Lubuskiego graniczącego z Pojezierzem Poznańskim. Jest to rejon o stosunkowo żywej rzeźbie. Charakterystyczną formą morfologiczną jest rynna pojezierza w ciągu jezior Wolsztyńskiego i Berzyńskiego.
          Geograficznie powiat wolsztyński łączy dwie krainy: Wysoczyznę Leszczyńską na południu i Pradolinę Warszawsko-Berlińską na północy. Uwarunkowania geograficzne sprawiają, że około jedną trzecią powiatu zajmują lasy i jeziora. Do największych z jezior należą: Berzyńskie (pow. 331 ha, maks. głęb. 4,5 m.) i Chobienickie (pow. 236 ha, maks. głęb. 3,4 m.), do najmniejszych: J. Morskie Oko (l ha, głęb. 3 m) i J. Święte (l ha, głęb. 2,5 m).

          Największe obszary leśne znajdują się w południowo - zachodniej części powiatu, w trójkącie wyznaczonym przez miejscowości: Obra, Rudno, Swiętno oraz na północ od Wolsztyna, w pasie Wolsztyn - Kuźnica Zbąska - Boruja Kościelna.

          Najwyższym wzniesieniem powiatu jest niewysoki pagórek położony na wschód od drogi Mochy - Kaszczor. Ta forma krajobrazu określana jest mianem kemu. Liczy on sobie - bagatela - 13 tysięcy lat. Pagórek taki powstał w okresie ostatniego zlodowacenia. Wody roztopowe osadzały transportowany przez siebie materiał w szczelinach martwego już lodu. Po jego roztopieniu pamiątką tych czasów pozostał pagórek - Babulina. Ma on wysokość 112 metrów. W jej pobliżu wydobywany jest żwir, bo właśnie żwir, mułki i piaski niesione były przez wody polodowcowe.

         Na terenie Polski miały miejsce cztery ochłodzenia: jarosławskie, krakowskie, środkowopolskie i bałtyckie. Największy wpływ na współczesny krajobraz ziemi wolsztyńskiej wywarło ostatnie zlodowacenie bałtyckie, które zakończyło się 12 tysięcy lat temu. Lądolód, przesuwając się na południe, niósł ze sobą nie tylko tony lodu, ale także ogromne ilości materiału skalnego w postaci głazów, żwirów i piasków. Gdy nastał okres ocieplenia klimatu, wody polodowcowe wywarły ogromny wpływ na morfologię, hydrografię i gleby współczesnego terenu. Miały też decydujące znaczenie na rozwój flory i fauny. Ograniczenie zasięgu lądolodu do Skandynawii, spowodowane ociepleniem klimatu, rozpoczęło nowy okres w dziejach Ziemi, zwany holocenem, w którym i my obecnie żyjemy.

          Na terenie dzisiejszego powiatu wolsztyńskiego prawie wszystkie jeziora są pochodzenia polodowcowego, oprócz zaporowego jeziora Wioska. W okolicach Kaszczoru, Moch i Przemętu znajduje się kilka wyniesień, które - niczym niemi świadkowie z okresu zlodowacenia - górują nad płaskim terenem. Są to na przykład: Góry Karpaty (!) - 85 m n.p.m.. Biała Góra - 70 m n.p.m. Łysa Góra - 90 m n.p.m.

         Powyższy opis charakteryzuje wygląd krajobrazu sprzed interwencji człowieka. Dzisiejszy teren w zdecydowanej większości to ekosystemy rolnicze. Z dawnych rozlewisk i torfowisk pozostały małe obszary, objęte ścisłą ochroną, np. "Chrzemińskie Bagno", stanowiące ścisły rezerwat przyrody.

Lasy
          Lasy zajmują ponad 30 procent powierzchni powiatu. Na terenach tych, od najdawniejszych czasów użytkowanych rolniczo, nie spotkamy już lasów o pierwotnym charakterze. Wszystkie większe kompleksy leśne są określane mianem lasów wtórnych, to znaczy, że nasadzenia nastąpiły w wyniku działalności człowieka. Zachowały się jednak liczne pomniki przyrody, takie jak kilkusetletnie dęby, lipy i dwustuletnie sosny. Ponieważ powiat wolsztyński obfituje w wodę, można mniemać, że naturalnymi lasami były tutaj lęgi i olsy, w przeważającej mierze złożone z olch, jesionów i dębów. Nieprzemyślany wyręb lasów i melioracja terenu skutecznie przerzedziły niegdysiejsze rozległe puszcze.

        W dniu dzisiejszym możemy wyodrębnić trzy większe kompleksy leśne: największy z nich znajduje się na północ od Wolsztyna, między miejscowościami: Chorzemin, Kuźnica Zbąska, Jabłonna, Wioska, Głodno. Południkową oś tego terenu stanowi rzeka Dojca. Drugi kompleks leśny rozciąga się pomiędzy Kębłowem, Odrą, Swiętnem, Rudnem i Wilczem. Trzecią grupą są lasy w rejonie Jezior Przemęckich, w obrębie miejscowości: Mocny, Kaszczor, Olejnica, Perkowo. Zarówno te duże, jak i mniej zalesione tereny w okolicach Wroniaw, charakteryzują się bogatym runem leśnym, florą i fauną.

Zasoby wodne
          Główną rzeką powiatu jest Obra. Jej całkowita długość wynosi 254 km. W dużej swej części jest skanalizowana. Swoje źródła ma 6 km na północ od Kożmina, kończy zaś swój bieg wpływając do dwóch wielkich rzek Polski: Warty i Odry. W dwóch miejscach na rzece Obrze występuje zjawisko bifurkacji, to znaczy podziału wód. Pierwsza następuje w pobliżu Bonikowa, gdzie Kanał Mosiński prowadzi wody Obry do Warty koło Rogalinka. Na terenie powiatu wolsztynskiego rzeka płynie dnem Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej trzema kanałami; Północnym, Środkowym i Południowym. Pomiędzy Kopanicą a Wolsztynem kanały te łączą się. Następuje tu druga bifurkacja, gdzie Obra płynie na północ i pod Skwierzyną uchodzi do Warty, oraz przez jezioro Orchowe, w okolicy Cigacic, wpada do Odry.

        Na terenie powiatu wolsztynskiego znajduje się ponad trzydzieści jezior. Podobnie jak w przypadku kompleksów leśnych, jeziora na opisywanym obszarze podzielić można na cztery grupy: jeziora wolsztyńskie, jeziora Bruzdy Zbąszyńskiej, jeziora przemęckie i grupa jezior okolic Rudna. Wymienione jeziora w większości połączone są ze sobą rzeką Dojcą i kanałami obrzańskimi bądź pomniejszymi strumykami, często wysychającymi w okresie letnim. Wszystkie z wymienionych jezior charakteryzują się pochodzeniem polodowcowym.

       Największe pod względem powierzchni jest Jezioro Berzyńskie - 331 ha. Najmniejszym jest jezioro Święte koło Olejnicy - l ha. Więszość z jezior to płytkie zbiorniki o bagnistych, niedostępnych brzegach. Wody jezior podlegają silnej eutrofizacji, tj. zarastaniu. Jeziora zawierają dużo związków biogennych (azot, fosfor, potas), które prowadzą do intensywnego rozwoju planktonu i innych organizmów wodnych. Z kolei obumieranie roślin powoduje, że masa osadów dennych zwiększa się. Tym samym jeziora stają się płytsze. Proces ten dotyczy także kanałów, które - zwłaszcza w czasie suszy - zarastają, tym samym spływy kajakowe staję się trudniejsze.

Fauna
          Na całym obszarze powiatu wolsztynskiego, w lasach, parkach, śródpolnych zadrzewieniach, w wodach jezior i na brzegach coś w trawie piszczy.

          W wodach jezior króluje ok. 35 gatunków ryb. Wśród pospolitych, takich jak: płoć, okoń, leszcz, karp, pływają prawdziwe rzadkości: miętus, koza, certa. Ozdobą jezior jest także kilka gatunków małż, a w czystszych zbiornikach - raki stawowe. Z płazów spotkamy cztery gatunki żab: ropuchę, kumaka nizinnego, grzebiuszkę ziemną i rzekotkę drzewną. Z gadów: bezbronnego padalca, zaskrońca, niebezpieczną żmiję zygzakowatą, jaszczurki i wpisanego do Czerwonej Księgi Zwierząt Zagrożonych - żółwia błotnego. Z bezkręgowców licznie reprezentowana jest rodzina ślimaków, owadów wodnych i ziemnych, w tym: kozioroga dębosza oraz jelonka rogacza. Sporą grupę stanowią także motyle dzienne: paź królowej, rojnik morfeusz, oblaczek granatek i nocne: zmierzchnica trupia główka, niedźwiedziówki i zmroczniki. Kolorytu dodają także ważki, i chyba najpiękniejszy z pająków - tygrzyk paskowany.

         Wśród ssaków stwierdzono tu obecność ponad 260 gatunków zwierząt. Oprócz zwierzyny pospolitej, takiej jak: samy, jelenie i dziki występuje tu także 17 gatunków gryzoni, 11 gatunków nietoperzy, wydry, jenoty, bobry, a nawet wędrowne wilki czy łosie - samotniki. Licznie reprezentowana jest tu awifauna. Ornitolodzy naliczyli m. in. 170 gatunków ptaków, w tym aż 140 tu gnieżdżących. Niedostępne obszary nadobrzańskich jezior i moczarów stały się rajem dla wielu gatunków ptaków, zwłaszcza z grupy wodno-błotnej. Gnieżdżą się tu żurawie, perkozy, bąki, brodźce, kuliki, czajki, remizy, ryczyki i gęgawy. Ptaki tego obszaru pięknie przedstawił artysta, pan Marian Murek, którego ptasią galerię w Górsku każdy miłośnik przyrody powinien odwiedzić. Wśród ptaków drapieżnych spotkać można kanię, myszołowy, błotniaki i zalatującego tu orła bielika.. W okresie ptasich wędrówek na nadobrzańskich łąkach gromadzą się dziesiątki tysięcy ptaków, by nabrać sił i odżywić się przed dalszą drogą.


Dane statystyczne 

1. Odpady przemysłowe uciążliwe dla środowiska:
-ogółem....................................................................................1,8 t/rok
-wykorzystane gospodarczo.......................................................1,8 t/rok

2. Emisja i redukcja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych:
-pyłowe......................................................................................20 t/rok
-gazowe (bez CO3).....................................................................50 t/rok
*dwutlenek siarki........................................................................24 t/rok
*tlenek azotu..............................................................................10 t/rok

3. Ścieki przemysłowe i komunalne, ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków oraz komunalne oczyszczalnie ścieków:
-Ścieki komunalne i przemysłowe wymagające oczyszczenia..........1,0 hm3
*w tym oczyszczane...................................................................93,0 %
-Ludność w mieście obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków w ogółu % ludności miasta...........................................................................76,7%
-Komunalne oczyszczalnie ścieków
*obiekty......................................................................................3
*przepustowość oczyszczalni..........................................2117 dam3/rok

4. Ochrona przyrody i krajobrazu:
-powierzchnia obszarów prawnie chronionych........................35509,8 ha
*rezerwaty przyrody...................................................................57,5 ha
*parki krajobrazowe................................................................9100,0 ha
*obszary chronionego krajobrazu..........................................26400,0 ha
*użytki ekologiczne....................................................................23,2 ha
*powierzchnia obszarów prawnie chroionych w % powierzchni ogółem.......................................................................................51,6 %
*liczba pomników przyrody........................................................61

Na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Poznaniu.



Plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Wolsztyn - ochrona środowiska naturalnego
W zatwierdzonym planie miejscowym zagospodarowania przestrzennego dla m. Wolsztyna i wsi z 1994 r. przyjęto m. in. następujące zadania w celu ochrony środowiska naturalnego:
1. Doprowadzenie wód jezior: Berzyńskiego i Wolsztyńskiego do I kl czystości a rzeki Dojcy do II kl. czystości
2. Wyposażenie w kanalizacje sanitarną całego miasta i wsi podmiejskich i połączenie jej z miejskimi oczyszczalniami poprzez system przepompowni
3. Rozpoczęcie budowy elementów biologicznego oczyszczania ścieków w Oczyszczalni Miejskiej w Berzynie i rozbudowę istniejącej w miarę przyrostu mieszkańców
4. Odprowadzenie oczyszczonych ścieków z pól irygacyjnych kanałem do rzeki Dojcy poza jezioro Berzyńskie
5. Egzekwowanie zakazu zrzutu jakichkolwiek nieoczyszczonych ścieków do jezior i rzek gminy.
6. Stopniowe wprowadzenie obiegów zamkniętych wody w zakładach przemysłowych
7. Ochrona uniktowych form krajobrazu przed inwestycjami tj. ochronę skarp przyjeziornych, dolinek, kulminacji i panoram terenowych, stref stykowych ekotonów, zadrzewień śródpolnych
8. Bezwzględną ochronę drzewostanów parkowych, większych skupisk zieleni, alei drzew oraz naturalnych, dzikich biocenoz stanowiących cenne użytki ekologiczne
9. Podjęcie działań na rzecz objęcia cennych przyrodniczo miejsc ochroną rezerwatową
10. Budowanie przepustów na drogach w miejscach łączników ekologicznych w celu umożliwienia przemieszczania się zwierząt

         Oprócz zadań wynikających z realizacji założeń do planów zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Wolsztyn wydaje się koniecznym w celu ochrony zasobów przyrodniczych gminy:
- oczyszczenie z odpadów oczek wodnych i być może odtworzenie niektórych w celach zwiększenia liczebności płazów i innych zwierząt,
- ograniczenie wycinania drzew i krzewów na brzegach zbiorników wodnych i cieków,
- oczyszczenie wszystkich ścieków wiejskich oraz uporządkowanie gospodarki odpadami zwierzęcymi (gnojowicą i obornikiem)
- dążeniem do minimalizacji wytwarzania odpadów "u źródła" z możliwością recyklingu

        Realizacja wyżej wymienionych zadań a także uchwał Rady Miejskiej dotyczących docelowej gospodarki ściekowej i odpadami przyczyni się do zachowania wyjątkowo cennych zasobów przyrodniczych gminy Wolsztyn.

         Niezaprzeczalnym faktem jest unikalność przyrodnicza gminy Wolsztyn. Stwierdzono na tym terenie występowanie 33 gatunków roślin objętych ścisłą ochroną i 14 objętych ochroną częściową. Bogato reprezentowany jest świat zwierząt, m.in. ptaki, z których 14 zagrożonych jest w skali Europy.

         Ochroną prawną objęto 26 pomników przyrody w formie drzew pojedynczych, alei, oraz pomników powierzchniowych. Pozostałości ekosystemów, mające znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów siedliskowych podlegają ochronie jako użytki ekologiczne, w liczbie 6 obiektów. Wobec istnienia wielu takich użytków rozpoczęto procedurę uznawania ich za prawnie chronione.

        Niestety, efektem działalności człowieka są zagrożenia płynące ze strony źródeł lokalnych jak i ponadlokalnych. Niektórych nie da się uniknąć na szczeblu gminy (emisje transgraniczne), inne można zminimalizować. Stopniowo ogranicza się emisję z lokalnych kotłowni, inwestując w gazyfikacje gminy. Wstrzymano degradacje środowiska ze strony odpadów stałych.

         Pozostaje nierozwiązany problem zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych. W celu uporządkowania gospodarki wodno - ściekowej w gminie niezbędna jest przebudowa i modernizacja Miejskiej Oczyszczalni w Berzynie, umożliwiającej przejęcie ścieków z terenów wiejskich i oczyszczania ich do stopnia nie zagrażającego zasobom przyrodniczym gminy.

Ważniejsze nagrody za prowadzone inwestycje proekologiczne zdobyte przez gminę Wolsztyn

1994 r. - wyróżnienie krajowe w Ogólnopolskim Konkursie na najbardziej ekologiczną gminę w Polsce, zorganizowanym pod patronatem prezydenta RP - Lecha Wałęsy,
1999 r. - nagroda w wysokości 400 tys. zł w III Edycji konkursu na zagospodarowanie odpadów na terenach wiejskich zorganizowanym przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
2000 r. - nagroda 20 tys. zł w konkursie ogłoszonym przez Samorząd Województwa Wielkopolskiego "Działania proekologiczne i prokulturowe w ramach strategii rozwoju obszarów wiejskich" za projekt "Kompleksowe uporządkowanie gospodarki odpadowej na terenie gminy Wolsztyn. Wprowadzenie programu pilotażowego - segregacja odpadów u źródła",
2000 r. - wyróżnienie w konkursie ogłoszonym przez samorząd Województwa Wielkopolskiego "Działania proekologiczne i prokulturowe w ramach strategii rozwoju obszarów wiejskich" za projekt: Książka - "Przyroda Ziemi Wolsztyńskiej"
2000 r. - zdobycie tytułu "Wielkopolski HIT 2000", co daje prawo starań o tarczę herbową EUROPEAN NOBILITY w kategorii "EKOLOGIA" - luty 2001

NAGRODA HIT 2000 DLA MIASTA I GMINY WOLSZTYN
         Wolsztyński samorząd od dziesięciu lat realizuje szeroki proekologiczny program inwestycyjny, który obejmuje gospodarkę ściekami i odpadami, ochronę atmosfery oraz oszczędności w zakresie zasobów naturalnych.
W latach 1991-2000 wybudowano 40 kilometrowy system kolektorów sanitarnych i 11 przepompowni lokalnych, co wyeliminowało niemal całkowicie źródła zanieczyszczeń ściekowych dla wolsztyńskich jezior. Znaczne środki finansowe przeznaczono na rozbudowę i modernizację gminnej oczyszczalni ścieków. Od 1991 roku trwa systematyczna gazyfikacja, tak, iż sieć gazowa liczy już 91 km i obejmuje 85% gminy. Dzięki temu do atmosfery trafia coraz mniej szkodliwych zanieczyszczeń.
Realizując program racjonalnej gospodarki odpadami stałymi w 1992 roku w pobliskim Powodowie uruchomiono nowe składowisko odpadów komunalnych, odpowiadające standardom europejskim. W 1997 roku w referendum mieszkańcy gminy wyrazili zgodę na samoopodatkowanie się na rzecz finansowania wywozu odpadów komunalnych z posesji. Wszystko to przyczyniło się do niemal całkowitej likwidacji "dzikich" wysypisk śmieci. Wkrótce wysypisko w Powodowie zostało rozbudowane, a dzięki zastosowaniu kompaktora do zagęszczania odpadów jego pojemność użytkowa zwiększyła się o 40%.
Od 1 kwietnia 2001 r. na terenie całej gminy wprowadzono zaawansowany program segregacji odpadów. W ramach proekologicznej strategii rozwoju gminy Wolsztyn mieści się także wymiana dotychczasowych źródeł oświetlenia ulicznego na oprawy energooszczędne, co powinno zaowocować zmniejszeniem zużycia energii elektrycznej o około 50-60%. Troska o ekologię znajduje swój wyraz nie tylko w inwestycjach komunalnych. Jej przejawem jest także edukacja proekologiczna społeczności gminy Wolsztyn. Jednym z wielu przykładów działań edukacyjnych jest wydana z inicjatywy Zarządu Miejskiego książka "Przyroda Ziemi Wolsztyńskiej" autorstwa Eleonory Mikołajczak, miejskiego inspektora ds. ochrony środowiska.
Działania podejmowane przez gminy Wolsztyn w zakresie inwestycji ekologicznych i edukacji zgłoszone zostały do Konkursu Promocyjnego HIT2000. Udział w konkursie zakończył się dużym sukcesem gminy Wolsztyn, która znalazła się wśród jego laureatów.