|
Położenie
Miasto i gmina Wolsztyn usytuowane są na wschodnim krańcu Pojezierza
Lubuskiego graniczącego z Pojezierzem Poznańskim. Jest to rejon o stosunkowo
żywej rzeźbie. Charakterystyczną formą morfologiczną jest rynna pojezierza
w ciągu jezior Wolsztyńskiego i Berzyńskiego.
Geograficznie powiat wolsztyński łączy dwie krainy: Wysoczyznę Leszczyńską
na południu i Pradolinę Warszawsko-Berlińską na północy. Uwarunkowania
geograficzne sprawiają, że około jedną trzecią powiatu zajmują lasy i
jeziora. Do największych z jezior należą: Berzyńskie (pow. 331 ha, maks. głęb.
4,5 m.) i Chobienickie (pow. 236 ha, maks. głęb. 3,4 m.), do najmniejszych: J.
Morskie Oko (l ha, głęb. 3 m) i J. Święte (l ha, głęb. 2,5 m).
Największe obszary leśne
znajdują się w południowo - zachodniej części powiatu, w trójkącie
wyznaczonym przez miejscowości: Obra, Rudno, Swiętno oraz na północ od
Wolsztyna, w pasie Wolsztyn - Kuźnica Zbąska - Boruja Kościelna.
Najwyższym wzniesieniem
powiatu jest niewysoki pagórek położony na wschód od drogi Mochy - Kaszczor.
Ta forma krajobrazu określana jest mianem kemu. Liczy on sobie - bagatela - 13
tysięcy lat. Pagórek taki powstał w okresie ostatniego zlodowacenia. Wody
roztopowe osadzały transportowany przez siebie materiał w szczelinach martwego
już lodu. Po jego roztopieniu pamiątką tych czasów pozostał pagórek -
Babulina. Ma on wysokość 112 metrów. W jej pobliżu wydobywany jest żwir, bo
właśnie żwir, mułki i piaski niesione były przez wody polodowcowe.
Na terenie Polski miały
miejsce cztery ochłodzenia: jarosławskie, krakowskie, środkowopolskie i bałtyckie.
Największy wpływ na współczesny krajobraz ziemi wolsztyńskiej wywarło
ostatnie zlodowacenie bałtyckie, które zakończyło się 12 tysięcy lat temu.
Lądolód, przesuwając się na południe, niósł ze sobą nie tylko tony lodu,
ale także ogromne ilości materiału skalnego w postaci głazów, żwirów i
piasków. Gdy nastał okres ocieplenia klimatu, wody polodowcowe wywarły
ogromny wpływ na morfologię, hydrografię i gleby współczesnego terenu. Miały
też decydujące znaczenie na rozwój flory i fauny. Ograniczenie zasięgu lądolodu
do Skandynawii, spowodowane ociepleniem klimatu, rozpoczęło nowy okres w
dziejach Ziemi, zwany holocenem, w którym i my obecnie żyjemy.
Na terenie dzisiejszego
powiatu wolsztyńskiego prawie wszystkie jeziora są pochodzenia polodowcowego,
oprócz zaporowego jeziora Wioska. W okolicach Kaszczoru, Moch i Przemętu
znajduje się kilka wyniesień, które - niczym niemi świadkowie z okresu
zlodowacenia - górują nad płaskim terenem. Są to na przykład: Góry Karpaty
(!) - 85 m n.p.m.. Biała Góra - 70 m n.p.m. Łysa Góra - 90 m n.p.m.
Powyższy opis charakteryzuje
wygląd krajobrazu sprzed interwencji człowieka. Dzisiejszy teren w
zdecydowanej większości to ekosystemy rolnicze. Z dawnych rozlewisk i
torfowisk pozostały małe obszary, objęte ścisłą ochroną, np. "Chrzemińskie
Bagno", stanowiące ścisły rezerwat przyrody.
Lasy
Lasy zajmują ponad 30
procent powierzchni powiatu. Na terenach tych, od najdawniejszych czasów użytkowanych
rolniczo, nie spotkamy już lasów o pierwotnym charakterze. Wszystkie większe
kompleksy leśne są określane mianem lasów wtórnych, to znaczy, że
nasadzenia nastąpiły w wyniku działalności człowieka. Zachowały się
jednak liczne pomniki przyrody, takie jak kilkusetletnie dęby, lipy i
dwustuletnie sosny. Ponieważ powiat wolsztyński obfituje w wodę, można
mniemać, że naturalnymi lasami były tutaj lęgi i olsy, w przeważającej
mierze złożone z olch, jesionów i dębów. Nieprzemyślany wyręb lasów i
melioracja terenu skutecznie przerzedziły niegdysiejsze rozległe puszcze.
W dniu dzisiejszym możemy wyodrębnić
trzy większe kompleksy leśne: największy z nich znajduje się na północ od
Wolsztyna, między miejscowościami: Chorzemin, Kuźnica Zbąska, Jabłonna,
Wioska, Głodno. Południkową oś tego terenu stanowi rzeka Dojca. Drugi
kompleks leśny rozciąga się pomiędzy Kębłowem, Odrą, Swiętnem, Rudnem i
Wilczem. Trzecią grupą są lasy w rejonie Jezior Przemęckich, w obrębie
miejscowości: Mocny, Kaszczor, Olejnica, Perkowo. Zarówno te duże, jak i
mniej zalesione tereny w okolicach Wroniaw, charakteryzują się bogatym runem
leśnym, florą i fauną.
Zasoby wodne
Główną rzeką powiatu
jest Obra. Jej całkowita długość wynosi 254 km. W dużej swej części jest
skanalizowana. Swoje źródła ma 6 km na północ od Kożmina, kończy zaś swój
bieg wpływając do dwóch wielkich rzek Polski: Warty i Odry. W dwóch
miejscach na rzece Obrze występuje zjawisko bifurkacji, to znaczy podziału wód.
Pierwsza następuje w pobliżu Bonikowa, gdzie Kanał Mosiński prowadzi wody
Obry do Warty koło Rogalinka. Na terenie powiatu wolsztynskiego rzeka płynie
dnem Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej trzema kanałami; Północnym, Środkowym
i Południowym. Pomiędzy Kopanicą a Wolsztynem kanały te łączą się. Następuje
tu druga bifurkacja, gdzie Obra płynie na północ i pod Skwierzyną uchodzi do
Warty, oraz przez jezioro Orchowe, w okolicy Cigacic, wpada do Odry.
Na terenie powiatu wolsztynskiego
znajduje się ponad trzydzieści jezior. Podobnie jak w przypadku kompleksów leśnych,
jeziora na opisywanym obszarze podzielić można na cztery grupy: jeziora
wolsztyńskie, jeziora Bruzdy Zbąszyńskiej, jeziora przemęckie i grupa jezior
okolic Rudna. Wymienione jeziora w większości połączone są ze sobą rzeką
Dojcą i kanałami obrzańskimi bądź pomniejszymi strumykami, często wysychającymi
w okresie letnim. Wszystkie z wymienionych jezior charakteryzują się
pochodzeniem polodowcowym.
Największe pod względem powierzchni jest
Jezioro Berzyńskie - 331 ha. Najmniejszym jest jezioro Święte koło Olejnicy
- l ha. Więszość z jezior to płytkie zbiorniki o bagnistych, niedostępnych
brzegach. Wody jezior podlegają silnej eutrofizacji, tj. zarastaniu. Jeziora
zawierają dużo związków biogennych (azot, fosfor, potas), które prowadzą
do intensywnego rozwoju planktonu i innych organizmów wodnych. Z kolei
obumieranie roślin powoduje, że masa osadów dennych zwiększa się. Tym samym
jeziora stają się płytsze. Proces ten dotyczy także kanałów, które - zwłaszcza
w czasie suszy - zarastają, tym samym spływy kajakowe staję się trudniejsze.
Fauna
Na całym obszarze
powiatu wolsztynskiego, w lasach, parkach, śródpolnych zadrzewieniach, w
wodach jezior i na brzegach coś w trawie piszczy.
W wodach jezior króluje
ok. 35 gatunków ryb. Wśród pospolitych, takich jak: płoć, okoń, leszcz,
karp, pływają prawdziwe rzadkości: miętus, koza, certa. Ozdobą jezior jest
także kilka gatunków małż, a w czystszych zbiornikach - raki stawowe. Z płazów
spotkamy cztery gatunki żab: ropuchę, kumaka nizinnego, grzebiuszkę ziemną i
rzekotkę drzewną. Z gadów: bezbronnego padalca, zaskrońca, niebezpieczną żmiję
zygzakowatą, jaszczurki i wpisanego do Czerwonej Księgi Zwierząt Zagrożonych
- żółwia błotnego. Z bezkręgowców licznie reprezentowana jest rodzina ślimaków,
owadów wodnych i ziemnych, w tym: kozioroga dębosza oraz jelonka rogacza. Sporą
grupę stanowią także motyle dzienne: paź królowej, rojnik morfeusz,
oblaczek granatek i nocne: zmierzchnica trupia główka, niedźwiedziówki i
zmroczniki. Kolorytu dodają także ważki, i chyba najpiękniejszy z pająków
- tygrzyk paskowany.
Wśród ssaków stwierdzono tu
obecność ponad 260 gatunków zwierząt. Oprócz zwierzyny pospolitej, takiej
jak: samy, jelenie i dziki występuje tu także 17 gatunków gryzoni, 11 gatunków
nietoperzy, wydry, jenoty, bobry, a nawet wędrowne wilki czy łosie - samotniki.
Licznie reprezentowana jest tu awifauna. Ornitolodzy naliczyli m. in. 170 gatunków
ptaków, w tym aż 140 tu gnieżdżących. Niedostępne obszary nadobrzańskich
jezior i moczarów stały się rajem dla wielu gatunków ptaków, zwłaszcza z
grupy wodno-błotnej. Gnieżdżą się tu żurawie, perkozy, bąki, brodźce,
kuliki, czajki, remizy, ryczyki i gęgawy. Ptaki tego obszaru pięknie
przedstawił artysta, pan Marian Murek, którego ptasią galerię w Górsku każdy
miłośnik przyrody powinien odwiedzić. Wśród ptaków drapieżnych spotkać
można kanię, myszołowy, błotniaki i zalatującego tu orła bielika.. W
okresie ptasich wędrówek na nadobrzańskich łąkach gromadzą się dziesiątki
tysięcy ptaków, by nabrać sił i odżywić się przed dalszą drogą.
Dane statystyczne
1. Odpady przemysłowe uciążliwe dla środowiska: -ogółem....................................................................................1,8
t/rok -wykorzystane
gospodarczo.......................................................1,8 t/rok
2. Emisja i
redukcja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych: -pyłowe......................................................................................20
t/rok -gazowe (bez
CO3).....................................................................50
t/rok *dwutlenek
siarki........................................................................24
t/rok *tlenek
azotu..............................................................................10
t/rok
3. Ścieki
przemysłowe i komunalne, ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków
oraz komunalne oczyszczalnie ścieków:
-Ścieki komunalne i przemysłowe wymagające oczyszczenia..........1,0
hm3 *w tym
oczyszczane...................................................................93,0
% -Ludność w mieście obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków w
ogółu % ludności
miasta...........................................................................76,7% -Komunalne
oczyszczalnie ścieków *obiekty......................................................................................3 *przepustowość
oczyszczalni..........................................2117 dam3/rok
4. Ochrona
przyrody i krajobrazu: -powierzchnia obszarów prawnie
chronionych........................35509,8 ha *rezerwaty
przyrody...................................................................57,5
ha *parki
krajobrazowe................................................................9100,0
ha *obszary chronionego
krajobrazu..........................................26400,0 ha *użytki
ekologiczne....................................................................23,2
ha *powierzchnia obszarów prawnie chroionych w % powierzchni ogółem.......................................................................................51,6
% *liczba pomników
przyrody........................................................61
Na podstawie
danych Urzędu Statystycznego w Poznaniu.
Plan
zagospodarowania przestrzennego dla gminy Wolsztyn - ochrona środowiska
naturalnego
W zatwierdzonym planie miejscowym
zagospodarowania przestrzennego dla m. Wolsztyna i wsi z 1994 r. przyjęto m.
in. następujące zadania w celu ochrony środowiska naturalnego:
1. Doprowadzenie wód jezior: Berzyńskiego i Wolsztyńskiego do I kl czystości
a rzeki Dojcy do II kl. czystości
2. Wyposażenie w kanalizacje sanitarną całego miasta i wsi podmiejskich i połączenie
jej z miejskimi oczyszczalniami poprzez system przepompowni
3. Rozpoczęcie budowy elementów biologicznego oczyszczania ścieków w
Oczyszczalni Miejskiej w Berzynie i rozbudowę istniejącej w miarę przyrostu
mieszkańców
4. Odprowadzenie oczyszczonych ścieków z pól irygacyjnych kanałem do rzeki
Dojcy poza jezioro Berzyńskie
5. Egzekwowanie zakazu zrzutu jakichkolwiek nieoczyszczonych ścieków do jezior
i rzek gminy.
6. Stopniowe wprowadzenie obiegów zamkniętych wody w zakładach przemysłowych
7. Ochrona uniktowych form krajobrazu przed inwestycjami tj. ochronę skarp
przyjeziornych, dolinek, kulminacji i panoram terenowych, stref stykowych ekotonów,
zadrzewień śródpolnych
8. Bezwzględną ochronę drzewostanów parkowych, większych skupisk zieleni,
alei drzew oraz naturalnych, dzikich biocenoz stanowiących cenne użytki
ekologiczne
9. Podjęcie działań na rzecz objęcia cennych przyrodniczo miejsc ochroną
rezerwatową
10. Budowanie przepustów na drogach w miejscach łączników ekologicznych w
celu umożliwienia przemieszczania się zwierząt
Oprócz zadań wynikających z realizacji założeń do planów zagospodarowania
przestrzennego miasta i gminy Wolsztyn wydaje się koniecznym w celu ochrony
zasobów przyrodniczych gminy:
- oczyszczenie z odpadów oczek wodnych i być może odtworzenie niektórych w
celach zwiększenia liczebności płazów i innych zwierząt,
- ograniczenie wycinania drzew i krzewów na brzegach zbiorników wodnych i cieków,
- oczyszczenie wszystkich ścieków wiejskich oraz uporządkowanie gospodarki
odpadami zwierzęcymi (gnojowicą i obornikiem)
- dążeniem do minimalizacji wytwarzania odpadów "u źródła" z możliwością
recyklingu
Realizacja wyżej wymienionych zadań a także uchwał Rady Miejskiej dotyczących
docelowej gospodarki ściekowej i odpadami przyczyni się do zachowania wyjątkowo
cennych zasobów przyrodniczych gminy Wolsztyn.
Niezaprzeczalnym
faktem jest unikalność przyrodnicza gminy Wolsztyn. Stwierdzono na tym
terenie występowanie 33 gatunków roślin objętych ścisłą ochroną
i 14 objętych ochroną częściową. Bogato reprezentowany jest świat
zwierząt, m.in. ptaki, z których 14 zagrożonych jest w skali Europy.
Ochroną prawną objęto 26 pomników przyrody w formie drzew
pojedynczych, alei, oraz pomników powierzchniowych. Pozostałości
ekosystemów, mające znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów
genowych i typów siedliskowych podlegają ochronie jako użytki
ekologiczne, w liczbie 6 obiektów. Wobec istnienia wielu takich użytków
rozpoczęto procedurę uznawania ich za prawnie chronione.
Niestety, efektem działalności człowieka są zagrożenia płynące ze
strony źródeł lokalnych jak i ponadlokalnych. Niektórych nie da się
uniknąć na szczeblu gminy (emisje transgraniczne), inne można
zminimalizować. Stopniowo ogranicza się emisję z lokalnych kotłowni,
inwestując w gazyfikacje gminy. Wstrzymano degradacje środowiska ze
strony odpadów stałych.
Pozostaje nierozwiązany problem zanieczyszczeń wód powierzchniowych i
podziemnych. W celu uporządkowania gospodarki wodno - ściekowej w
gminie niezbędna jest przebudowa i modernizacja Miejskiej Oczyszczalni
w Berzynie, umożliwiającej przejęcie ścieków z terenów wiejskich i
oczyszczania ich do stopnia nie zagrażającego zasobom przyrodniczym
gminy.
Ważniejsze
nagrody za prowadzone inwestycje proekologiczne zdobyte przez gminę
Wolsztyn
1994
r.
- wyróżnienie krajowe w Ogólnopolskim Konkursie na najbardziej
ekologiczną gminę w Polsce, zorganizowanym pod patronatem prezydenta
RP - Lecha Wałęsy,
1999
r.
- nagroda w wysokości 400 tys. zł w III Edycji konkursu na
zagospodarowanie odpadów na terenach wiejskich zorganizowanym przez
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,
2000
r.
- nagroda 20 tys. zł w konkursie ogłoszonym przez Samorząd Województwa
Wielkopolskiego "Działania proekologiczne i prokulturowe w ramach
strategii rozwoju obszarów wiejskich" za projekt "Kompleksowe
uporządkowanie gospodarki odpadowej na terenie gminy Wolsztyn.
Wprowadzenie programu pilotażowego - segregacja odpadów u źródła",
2000
r.
- wyróżnienie w konkursie ogłoszonym przez samorząd Województwa
Wielkopolskiego "Działania proekologiczne i prokulturowe w ramach
strategii rozwoju obszarów wiejskich" za projekt: Książka -
"Przyroda Ziemi Wolsztyńskiej"
2000
r.
- zdobycie tytułu "Wielkopolski HIT 2000", co daje prawo
starań o tarczę herbową EUROPEAN NOBILITY w kategorii
"EKOLOGIA" - luty 2001
NAGRODA HIT 2000 DLA MIASTA I GMINY WOLSZTYN
Wolsztyński samorząd od dziesięciu lat realizuje szeroki proekologiczny program inwestycyjny, który obejmuje gospodarkę ściekami i odpadami, ochronę atmosfery oraz oszczędności w zakresie zasobów naturalnych.
W latach 1991-2000 wybudowano 40 kilometrowy system kolektorów sanitarnych i 11 przepompowni lokalnych, co wyeliminowało niemal całkowicie źródła zanieczyszczeń ściekowych dla wolsztyńskich jezior. Znaczne środki finansowe przeznaczono na rozbudowę i modernizację gminnej oczyszczalni ścieków. Od 1991 roku trwa systematyczna gazyfikacja, tak, iż sieć gazowa liczy już 91 km i obejmuje 85% gminy. Dzięki temu do atmosfery trafia coraz mniej szkodliwych zanieczyszczeń.
Realizując program racjonalnej gospodarki odpadami stałymi w 1992 roku w pobliskim Powodowie uruchomiono nowe składowisko odpadów komunalnych, odpowiadające standardom europejskim. W 1997 roku w referendum mieszkańcy gminy wyrazili zgodę na samoopodatkowanie się na rzecz finansowania wywozu odpadów komunalnych z posesji. Wszystko to przyczyniło się do niemal całkowitej likwidacji "dzikich" wysypisk śmieci. Wkrótce wysypisko w Powodowie zostało rozbudowane, a dzięki zastosowaniu kompaktora do zagęszczania odpadów jego pojemność użytkowa zwiększyła się o 40%.
Od 1 kwietnia 2001 r. na terenie całej gminy wprowadzono zaawansowany program segregacji odpadów. W ramach proekologicznej strategii rozwoju gminy Wolsztyn mieści się także wymiana dotychczasowych źródeł oświetlenia ulicznego na oprawy energooszczędne, co powinno zaowocować zmniejszeniem zużycia energii elektrycznej o około 50-60%. Troska o ekologię znajduje swój wyraz nie tylko w inwestycjach komunalnych. Jej przejawem jest także edukacja proekologiczna społeczności gminy Wolsztyn. Jednym z wielu przykładów działań edukacyjnych jest wydana z inicjatywy Zarządu Miejskiego książka "Przyroda Ziemi Wolsztyńskiej" autorstwa Eleonory Mikołajczak, miejskiego inspektora ds. ochrony środowiska. Działania podejmowane przez gminy Wolsztyn w zakresie inwestycji ekologicznych i edukacji zgłoszone zostały do Konkursu Promocyjnego HIT2000. Udział w konkursie zakończył się dużym sukcesem gminy Wolsztyn, która znalazła się wśród jego laureatów.
|
|